De Zandloper

Onlangs heb ik voor kerst van mijn broer een zandloper gekregen. Nu vraag je je vast af: wat moet je met een zandloper? Nou, ik vermoed al een hele tijd dat een zandloper een leuke manier kan zijn om mijn productiviteit af en toe een zetje te geven. Vergelijkbaar met de Pomodorotechniek, maar in plaats van een kookwekker zou ik de vallende zandkorrels als drijfveer en tijdsindicatie gebruiken. En laat het nu net zo zijn dat ik al weken van plan ben een blog te schrijven, maar niet weet waar en hoe ik moet beginnen… Hoog tijd voor een eerste test met mijn nieuwe zandloper. Ik draai de zandloper met een vlugge handbeweging om en begin te typen:

Kijk, dit is beter. Oke, het is tijd om te schrijven voor een blog. Maar waarover? Over wat ik kan doen in de tijd dat mijn zandloper loopt: 15 minuten. Ik kan de zandkorrels letterlijk horen vallen op het glas. Maar wacht eens, nu vallen ze niet meer op het glas, maar op elkaar en hoor ik ze alleen nog met mijn oor tegen het glas. Het ziet er wel mooi uit. Rustgevend. Hypnotiserend. Ik voel weinig druk. Maar het bedrieglijke is natuurlijk dat hij eerst langzaam lijkt leeg te lopen omdat de bovenkant wijder is en hoe lager het zand komt, hoe minder er eigenlijk naar verhouding over is. Zou dat een metafoor kunnen zijn voor hoe tijdsdruk voelt? Of misschien een metafoor voor hoe het voelt om te beginnen aan projecten? Soms is het misschien goed om gewoon een zandloper om te draaien en een heel duidelijke start te hebben. En een duidelijk einde. En goed te kunnen zien dat er tijd verstrijkt. Maar het gevaarlijke aan de zandloper is dus wel dat je aan het begin denkt zeeën van tijd te hebben, maar dat de tijd steeds sneller lijkt te gaan naarmate de deadline nadert. Oke, nou ja, dan weten we dat. Of misschien is een cilindrische zandloper beter. Zou dat bestaan? Dan moet de trechter alleen wel klein zijn want anders is de tijd om zodra je hem omdraait. Probeer dan maar eens wat gedaan te krijgen…

Maar eigenlijk voelt het ook wel alsof de vorm van een zandloper een meer accurate metafoor is voor hoe het daadwerkelijk voelt bij deadlines. Ook als je geen zandloper hebt. Aan het begin lijkt het alsof er überhaupt niet echt tijd verstrijkt en aan het eind voel je de zandkorrels letterlijk door je handen glippen. Al moet ik toegeven dat die stress net voor een deadline bij mij ook wel tot grootse dingen kan leiden. Soms kom ik dan in een soort geforceerde hyperfocus waarbij ik geen tijd heb om kritisch te zijn en na te denken over m’n werk. Ik kan het me simpelweg niet permitteren te twijfelen aan mezelf, waardoor ik echt van m’n intuïtie moet uitgaan en alles kan geven. En verdraaid… dan rollen er soms ware pareltjes uit.

Ik moet denken aan een keer toen ik een schildercursus deed bij CREA. We gingen groente en fruit schilderen met acrylverf. Ik had de eerste, pak ‘m beet, 90 minuten besteed aan het schilderen van een banaan, maar het wilde maar niet lukken om de schaduwen en het licht van de banaan goed te vangen. Na veel frustratie en gekloot besloot ik dat het mooi was geweest. Ik pakte een nieuw vel en verschoof mijn aandacht naar mijn volgende slachtoffer: een nietsvermoedende broccoli. Ik had alleen inmiddels nog maar een krappe 20 minuten over om die hele broccoli te schilderen… en moest dus als een bezetene te werk gaan en je raadt het al… de broccoli lukte vele malen beter dan de banaan. Nu kan het natuurlijk dat ik gewoon beter was geworden door het oefenen met de banaan of misschien dat broccoli van nature zich makkelijker laten schilderen dan bananen, maar ik ben er ook van overtuigd dat juist die tijdsdruk ervoor zorgde dat ik veel beter schilderde en van m’n kunde uit moest gaan in plaats van m’n onkunde. Ik kon die broccoli schilderen, binnen 20 minuten. Ik had geen tijd om daaraan te twijfelen en ik had geen tijd om constant bij te sturen met verwachtingen. Ik was non-stop bezig en dat maakte de hele ervaring ook veel aangenamer dan het gepriegel van de voorgaande 90 minuten.

Oke, dus deadlines en tijdsdruk kunnen blijkbaar goed zijn. Maar ze kunnen ook slecht zijn, weet ik uit ervaring. Soms wacht ik namelijk echt te lang en dan moet ik bepaalde dingen opofferen die ik eigenlijk niet wil opofferen, simpelweg omdat ik geen tijd meer heb om alles te doen. Dan voel ik me daar vaak teleurgesteld over want dan wist ik dat het eigenlijk beter kon en dan heb ik ook uitvoerig nagedacht over hoe het beter kon. Misschien dat het dan beter is als ik geen tijd heb om na te denken over hoe iets beter kan. Het kan natuurlijk ook in principe altijd beter… Misschien dat het ook is dat ik bij dit soort (veelal school)-deadlines vaak wordt beoordeeld en dan vind ik het nog vervelender als ik weet dat het beter kon. Als ik het alleen voor mezelf doe zoals bij de broccoli, interesseert het me minder. Ik kan de broccoli namelijk net zo goed erna verbranden. Het papier dan, niet de echte broccoli. Verbrande broccoli is niet zo lekker, weet ik uit ervaring. Maar dat terzijde.

Juist de verwachtingen die ik voor mezelf creëer zorgen er dus voor dat ik waarde hecht aan mijn creatie. Eigenlijk wil je dus het liefst iets hebben waar je niet echt verwachtingen over hebt, maar waar je wel een deadline voor hebt. Dus jezelf een deadline geven zonder verwachtingen. Grappig, dat is eigenlijk ook precies wat ik nu probeer te doen. Ik ben aan het schrijven zonder plan, ik hoop stiekem dat er iets interessants uitkomt voor een blog en soms denk ik: ‘misschien kan ik die hele blog in 15 minuten schrijven’, maar dan voel ik me ook gelijk enorm gestresst en denk ik ‘nee, maar ik moet dit wel echt verder uitwerken en dit moet beter en dit is te lang etc.’, terwijl ik ook soms denk, ‘ik heb tot de zandloper om is en ik kijk gewoon wat ik kan schrijven in die tijd’. Blijkbaar is mijn intentie dus erg belangrijk. Nu is m’n intentie gewoon om 15 minuten te schrijven over onderwerpen voor een blog. Of nou ja, dat is m’n intentie eigenlijk langzaam geworden. Een intentie kan natuurlijk ook langzaam ontstaan of veranderen terwijl je bezig bent. Je kan het proces als intentie hebben of je kan een resultaat als intentie hebben, maar resultaten als intentie geven veel meer stress. Interessant zeg.

En toen was de tijd alweer op. Die laatste korrels vlogen voorbij. Hoeveel zandkorrels zouden er eigenlijk vallen per letter die ik typ? Ik ga nog even door want ik ben nu toch lekker bezig en die hele deadline maakt me niet meer uit want ik heb hem mezelf opgelegd. Er hoefde niks klaar te zijn. Ik moest gewoon 15 minuten lang typen en dat is gelukt. Maar nu heb ik de smaak te pakken dus ik ga nog even door. Gewoon omdat het kan. Misschien is dat wel wat de zandloper me verteld heeft. Of wat ik mezelf verteld heb. Het gaat helemaal niet om deadlines en resultaten. Het gaat om het proces. De zandkorrels die vallen. En hoe ik mijn eigen zandkorrels laat vallen. Even loop ik samen met het zand. En soms maken we een zandkasteel, soms een duin en soms spoelen we gewoon aan op de kust om daarna weer meegevoerd te worden door de golven. Zoiets?

Oke, ik kon het niet laten. Ik heb met behulp van chatgpt berekend hoeveel zandkorrels er in m’n zandloper zitten. Het antwoord is ongeveer 1 miljoen. Dat is toch best wel ongelooflijk?! En in de tijd dat m’n zandloper heeft gelopen heb ik ongeveer 4500 letters getypt. Dat betekent dus dat er meer dan 200 zandkorrels door de trechter vallen per letter die ik typ. Loopt dat zand nou zo snel of loop ik nou zo langzaam? Of misschien zit ik nog wel vast in drijfzand… Maar laten we dat onderwerp voor een andere keer bewaren.